Jakie drewno na więźbę

O tym, z jakiego drewna ma być wykonana konstrukcja dachu, decyduje projektant i zaznacza to w projekcie domu. W praktyce jednak bardzo często to inwestor wybiera i kupuje drewno na więźbę

W Polsce większość konstrukcji dachów wykonuje się tradycyjnie, to znaczy z pojedynczych elementów, które łączy się na budowie. Najczęściej używanym materiałem na więźbę jest przetarte, czterostronnie obrzynane drewno, kupione w tartaku lub składzie budowlanym. Od dachów wykonywanych kilkadziesiąt lat temu współczesne konstrukcje różnią się jedynie sposobem łączenia: nie stosuje się już prawie klasycznych połączeń ciesielskich, lecz łączy elementy dachu na gwoździe, śruby i łączniki blaszane.

Od kilkunastu lat do wykonywania więźb używa się też w Polsce – choć nieporównanie mniej niż zagranicą – drewna struganego czterostronnie, z jakiego buduje się domy w technologii lekkiego szkieletu drewnianego, zwanej kanadyjską. Wciąż bardzo rzadko w konstrukcjach dachów domów jednorodzinnych stosuje się elementy z wytrzymałego i trwałego drewna klejonego.

  

Sosna, świerk czy.,.

Na więźby stosuje się przede wszystkim elementy z drewna iglastego: sosny lub – w drugiej kolejności – świerku i jodły. Na konstrukcje te nadają się też gatunki rzadko dostępne w składach: bardzo dobry, ale drogi modrzew oraz gorsza od niego – daglezja. Praktycznie nie wykonuje się dachów z drewna liściastego: jest albo zbyt mało wytrzymałe i nietrwałe (topola, wierzba), albo zbyt drogie i ze względu na twardość – trudne w obróbce (dąb, jesion, buk).

Jakiej klasy powinno być drewno konstrukcyjne

W projektach budowlanych podawana jest kla­sa wytrzymałościowa drewna, z jakiego została zaprojektowana konstrukcja dachu. Jest to przeważnie C24 rzadziej C30 (im wyższa liczba przy C, tym mocniejsze drewno). Tych oznaczeń nie znaj­dziemy jednak raczej w składach budowlanych. Najczęściej zostaniemy poinformowani o klasie jakości drewna: albo I, II, lll lub IV (najgorsza), al­bo KW (wyborowa), KS (średniej jakości) lub KG (gorszej jakości).

W Polsce ciągle są problemy z oznacza­niem jakości drewna: większość jest klasyfiko­wana i sortowana na podstawie oceny wizualnej, a nie metodami maszynowymi. Najczęściej też, zwłaszcza w mniejszych składach jakość ta wcale nie jest oznaczana.

Uregulowania dotyczące wprowadzenia do obrotu wyrobów budowlanych określa Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. (w skrócie CPR) ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EEG

Od 1 października 2010 roku znak CE wymagany jest dla prefabrykowanych elementów konstrukcyjnych, łączonych na płytki kolczaste.

Od 1 stycznia 2012 znak CE obowiązuje dla litego drewna konstrukcyjnego.

Od 1 września 2012 roku obowiązek taki dotyczy producentów konstrukcyjnego drewna klejonego.

Drewno konstrukcyjne powinno być sklasyfikowane wytrzymałościowo sposobem wizualnym lub maszynowym odpowiednio do zasad podanych w normie PN-EN 14081-1 Konstrukcje drewniane — Drewno konstrukcyjne o przekroju prostokątnym sortowane wytrzymałościowo — Część 1: Wymagania ogólne. W Polsce sortowanie wytrzymałościowe metodą wizualną przeprowadza się  wg normy PN-D-94021- Tarcia iglasta konstrukcyjna sortowana metodami wytrzymałościowymi  do klas KG, KS i KW.

Dlatego jeśli sami kupujemy drewno, przyjrzyj­my się mu uważnie: jeśli elementy są proste (niezwichrowane), w miarę suche (dłonią nie wyczu­wa się wilgoci), nie mają podłużnych spękań, rozszczepień w pobliżu sęków ani wyraźnych oznak zasinieć (nie mówiąc już o śladach pleśni) – możemy je kupować bez większych obaw. Ale najlepiej zakupu drewna dokonujmy w obec­ności wykonawcy dachu: jego doświadczenie bardzo się tu przyda.

Suche, to znaczy jakie?

Drewno na dach powinno być suche: jego wilgotność nie powinna przekraczać 18%.

Zgodnie z Załącznikiem Krajowym do PN-EN 1995 – Eurokod 5: Projektowanie konstrukcji drewnianych. Część 1-1: Zasady ogólne i zasady dla budynków wilgotność drewna nie powinna być wyższa niż:

– 18% w konstrukcjach chronionych przed zawilgoceniem,

– 23% w konstrukcjach narażonych na działanie warunków atmosferycznych.

Świeże drewno ma wilgotność 60-70% i wytrzymałość mniej więcej półtora razy mniejszą niż wysuszone. Czas potrzebny do tego, aby elementy przetarte ze świeżo ściętego drzewa wyschły do wilgotności 20% w sposób naturalny (to znaczy na wolnym powietrzu, w miejscu przewiewnym i pod zadaszeniem) oceniano kiedyś na około półtora roku (górale suszyli bale na swoje domy nawet 10 lat!). Teraz uważa się, że drewno na konstrukcje wystarczy suszyć od półtora do trzech miesięcy. Zapewne dlatego drewno dostępne w składach zazwyczaj nie jest dostatecznie wysuszone. Z tego powodu warto skorzystać z usługi polegającej na suszeniu drewna w specjalnych komorach w temperaturze ponad 70°C.

Niektórzy wykonawcy uważają, że więźbę można wykonywać z mokrego drewna, bo jak doschnie na dachu, zwłaszcza gdy budowa rozłożona jest na dwa lala. Choć przy zachowaniu pewnego reżimu wykonanie konstrukcji z mokrego drewna jest możliwe, to nie radzimy ich słuchać: jest bowiem prawie pewne, że wysychające elementy drewniane ulegną zwichrowaniu, a przede wszystkim zapleśnieją.

Czy warto płacić za struganie i suszenie

W Polsce najbardziej popularne jest drewno obrzynane, czyli przetarte w tartaku na elementy o przekroju kwadratowym lub prostokątnym. Wszystkie powierzchnie tych elementów są wprawdzie równe, ale pokryte drobnymi włóknami pozostałymi po cięciu kłody. Takie drewno z drzazgami jest mniej odporne zarówno na działanie ognia (bo łatwiej zapalne), jak i na korozję biologiczną (pleśnie, grzyby, owady).

Zdecydowanie lepsze na więźby jest drewno czterostronnie strugane, suszone komorowo, ze stażowanymi krawędziami. Takie właśnie drewno stosuje się powszechnie na konstrukcje domów szkieletowych, popularnych w USA, Kanadzie i Skandynawii. Trzeba dodać, że struganiu poddaje się drewno wysuszone komorowo w wysokiej temperaturze, w jakiej giną wszystkie zagrażające mu żywe organizmy (zarodniki pleśni i grzybów oraz larwy i jaja owadów). Dzięki ostruganiu radykalnie zmniejsza się zagrożenie korozją biologiczną i zmniejsza się zapalność drewna (płomień „ślizga się” po jego gładkiej powierzchni).

Choć więc za komorowe suszenie i struganie elementów drewnianych trzeba dodatkowo zapłacić po od 200 do 250 zł/m3, warto się na to zdecydować, zwłaszcza gdy więźba nie ma być tradycyjna, lecz prefabrykowana, z elementów łączonych na blaszane łączniki gwoździowane.

Czy impregnacja jest niezbędna

Zgodnie z polskimi przepisami drewno przeznaczone na konstrukcję dachu powinno być uodpornione na działanie ognia oraz korozję biologiczną. Służą do tego różnego rodzaju impregnaty, których skuteczność zależy nie tylko od ich rodzaju, ale przede wszystkim od stopnia nasycenia nimi drewna. Nasycenie to zależy zaś od metody impregnacji: najmniej skuteczne jest nanoszenie preparatów przez malowanie, najskuteczniejsze – przesycenie drewna na wskroś, możliwe tylko przy zastosowaniu metody ciśnieniowej, w specjalnych komorach ciśnieniowo-próżniowych. Metodą pośrednią jest kilkunasto-godzinna kąpiel drewna w specjalnych wannach wypełnionych impregnatem.

Żadną metodą nie da się zaimpregnować świeżego, mokrego drewna!

Nieco inaczej rzecz się ma z drewnem suszonym przemysłowo i struganym czterostronnie. Nigdzie na świecie nie wymaga się, by takie drewno, jeśli jest przeznaczone na konstrukcje budynków, a wiec nie narażone na bezpośrednie działanie warunków atmosferycznych, jeszcze „na wszelki wypadek” impregnować (wyjątek stanowią elementy szczególnie narażone na wilgoć, np. belki podwalinowe układane na fundamentach).

Dlatego – choć nie jest to do końca zgodne z polskimi przepisami – można zrezygnować z dodatkowego zabezpieczania takiego drewna na więźbę. Trzeba tylko pamiętać, że – jak każde drewno – musi być wbudowane w konstrukcję tak, by było chronione przed zawilgoceniem.

Z jakim VAT-em kupuje się drewno?

Po naszym wejściu do Unii problem wysokości podatku VAT przy zakupie drewna na więźbę dachową zapewne przestanie być aktualny. Ale na razie jest. Zgodnie z przepisami drewno obłożone jest 23-procentowym VAT-em, chyba że przeznaczone jest na konstrukcję domów drewnianych (a także ich dachów) wraz z montażem: wtedy wysokość VAT wynosi 8%. Niektórzy – na szczęście nieliczni – urzędnicy izb skarbowych i ministerstwa finansów interpretowali to w ten sposób, że jeśli drewno jest przygotowane zgodnie z projektem na dach domu murowanego, to VAT wynosi 23%.

Z czego miałyby wynikać takie preferencje dla marginesowego w Polsce budownictwa drewnianego – nie wiadomo. Dlatego przez te wszystkie lata obowiązywania ustawy o podatku VAT większość tartaków przygotowujących komplet drewna na więźby dachowe naliczało go w wysokości 8% (z montażem) bez względu na to, czy ściany domu były drewniane czy murowane. I z pewnością było to zgodne z intencjami ustawodawcy.

ILE TO KOSZTUJE

Belki na krokwie, płatwie i murłaty:

–       drewno przetarte (obrzynane)

–       nieimpregnowane – 650-750 zł/m3,

–       impregnowane w kąpieli – 750-850 zł/m3,

–       impregnowane ciśnieniowo – 800-900 zł/m3;

–       drewno strugane czterostronnie, suszone komorowo, ze stażowanymi krawędziami, suszone przemysłowo – 1050-1100 zł/m3.

 

Andrzej Maćkowiak – www.receptynadom.pl

– wrzesień 2014 r.