Domy z bali

Dom z bali czy dom z bali ?
Według powszechnie stosowanej nomenklatury wszelkie elementy drewniane, które posiadają przekrój o grubości od 50 do 100 mm określa się mianem „bal”. Powyżej grubości 100 mm to krawędziaki i belki. Nazewnictwo takie wprowadza w błąd wielu inwestorów zamierzających budować „domy z bali”. Bowiem w naszym kraju jedno określenie „dom z bali” używa się dla domów wznoszonych z desek grubości 50, 70, 90 mm, czy nieco więcej, które to bale, w przypadku budowy domu mieszkalnego wymagają docieplenia, oraz dla domów z bali grub. 200, 250, 300 mm i więcej, które nie powinny wymagać dodatkowego ocieplenia ścian zewnętrznych.

Wydaje się nieodzownym wprowadzenie nazewnictwa, które w sposób oczywisty rozróżniałoby przedstawione powyżej dwa różne systemy wznoszenia budynków mieszkalnych.

W języku angielski rozróżnia się określenia „full logs” – stosowane dla bali grubych, nie wymagających dodatkowego ocieplenia i „insulated logs” – dla bali cienkich, wymagających montażu dodatkowej warstwy ocieplenia. Należy podkreślić, iż powyższe dotyczy budynków mieszkalnych budowanych „z bali” z warstwą izolacji. Nie dotyczy natomiast domków letniskowych, dla których przepisy prawa nie narzucają wymagań w zakresie wielkości współczynnika izolacyjności cieplnej.

Wydaje się zatem koniecznością w naszym nazewnictwie budowlanym wprowadzić określenia:
– „dom z bali pełnych” – dla bali grubych, które stosowane do budowy budynków mieszkalnych nie powinny wymagać dodatkowego ocieplenia. W nomenklaturze tej mieściłyby się również bale klejone o odpowiednio dużych grubościach,
– „dom z bali izolowanych” – dla bali cienkich, które stosowane do budowy budynków mieszkalnych wymagają dodatkowego ocieplenia.

– „dom z bali warstwowych” – dla bali wypełnionych materiałem innym niż drewno, np. izolacyjnym

Bale pełne
Bale pełne wykonywane są z litego drewna. Najczęściej spotykane przekroje bali to:
– bal „okrągły  pełny”,
– bal „dwustronnie  zaokrąglony”,
– bal „klasyczny” z jedną, zewnętrzną stroną wyokrąglony, natomiast z drugą, wewnętrzną – prostą,

– bal “prostokątny” zwykły lub ze ściętymi pod różnym kątem krawędziami zewnętrznymi,

Bale klejone
W przypadku braku drewna o zwiększonych wymiarach można stosować bale sklejone z dwóch lub więcej cieńszych elementów drewna. Zaletami takich bali jest fakt, iż bale takie nie skręcają się. Natomiast wadą jest, iż w miejscach połączenia na klej, mogą ulegać rozwarstwieniu.

Ściany z bali klejonych o grubości od 25 cm wzwyż nie powinny wymagać dodatkowej warstwy ocieplenie.

Bale izolowane

Bale izolowane to bale o grub. od 50 do 200 mm, które stosowane na ściany zewnętrzne budynków mieszkalnych, dla spełniają wymogów izolacyjności cieplnej ścian (U < 0,25 W/m2K), a zatem wymagają warstwy izolacji cieplnej. Bale izolowane mogą posiadać różne przekroje, jednak w większości zbliżone są do prostokąta.

Bale warstwowe
Bale warstwowe to bale wykonane z okładzin drewnianych i wypełnione materiałem izolacyjnym – pianką poliuretanową, styropianem, wełną szklaną. W tym zakresie pojawia się wiele firmowych rozwiązań, często opatentowanych przez poszczególne firmy.
Ciekawostką mogą być bale izolowane pustką powietrzną, z wywierconym, na całej długości bala otworem, oferowane przez jedną z amerykańskich firm.

167

 Przykład ściany z bali pełnych toczonych, okrągłych

 118_K

Przykład ściany z bali klejonych, z jedną stroną zaokrągloną a drugą prostą

168

 Przykład ściany z bali izolowanych, z okładziną wewnętrzną z desek

161_1

Przykład ściany z bali warstwowych, z wypełnieniem pianką poliuretanową

Budowanie domów z bali

W budowaniu domów z bali należy rozróżnić dwie technologie – budowanie z bali cienkich, które dla spełnienia wymagań stawianych izolacyjności ścian zewnętrznych, wymagają stosowania warstwy ocieplenia oraz – budowanie z bali pełnych o takiej grubości, które nie wymagają stosowania ocieplenia.

Z izolacją czy bez?
Kształt bali wymagających stosowania izolacji cieplnej może być różnorodny – od najbardziej popularnego czyli prostokątnego po deskę okładzinową z ostatkami imitującymi grube bale. Również grubość bala może być urozmaicona – od 50 do 200 mm. Ściany zewnętrzne budynków mieszkalnych, wznoszone z bali w grubościach j/w wymagają dodatkowej warstwy izolacji cieplnej. Grubość izolacji cieplnej zależna jest od grubości bali. Izolację montuje się po wewnętrznej stronie ściany między elementami dodatkowej konstrukcji szkieletowej.

 102        135

Przykłady rozwiązań ścian z bali z warstwą izolacji cieplnej

Suche czy mokre bale?
Domy z bali można budować z bali suchych, sezonowanych lub suszonych komorowo, o wilgotności poniżej 19%, bądź budować z bali mokrych, tzw. zielonych, o wilgotności powyżej 19%. Budując z bali mokrych, należy uwzględniać problemy związane z osiadaniem konstrukcji budynku, co jest wynikiem zmniejszanie się średnicy lub wysokości bala spowodowane wysychaniem drewna.

 104      105      106

Przykłady ścian z bali pełnych

Temat osiadania budynków wznoszonych z bali mokrych w niewielkim stopniu przedstawiony jest w literaturze stąd wiele nieporozumień i rozczarowań przyszłych inwestorów, którzy decydując się na dom z bali, nie są zorientowani w temacie wynikającym z budowania domów z bali mokrych, tj. wysychania bali i osiadania budynku.

Budowanie z bali suchych nie stwarza większych komplikacji – drewno jest suche w związku z czym dom nie osiada, a bale nie pękają pod wpływem wysychania (drewno pęka pod wpływem skurczu spowodowanego wysychaniem). W drewnie suchym mogą się pojawić co najwyżej drobne pęknięcia, spowodowane zmianą wilgotności powietrza, ale nie będą one miały większego wpływu na konstrukcję budynku, jego izolacyjność czy estetykę.

Bal suchy nie zawsze oznacza suchy bal, bowiem bale mogą być sezonowane (dawnej górale sezonowali drewno min. 10 lat) lub suszone komorowo. Suszenie komorowe w znacznym stopniu przyspiesza proces wysychania drewna, a ponadto pozbawia je zarodników grzybów czy larwy owadów, które niestety mogą zachować się w drewnie sezonowanym, a w przyszłości zaszkodzić konstrukcji budynku.

Budowanie z bali mokrych stwarzać może wiele problemów nie tylko firmom wykonawczym, ale także przyszłym inwestorom. Głównym problemem jest wysychanie bali, powodujące kurczenie się bali, co w konsekwencji wpływa na osiadanie budynku. Przyjmuje się, że osiadanie budynku może wynosić do 6%, co daje około 16-18 cm na wysokości kondygnacji. Wysychanie bali powoduje także liczne pęknięcia, co przy większych pęknięciach i ich dużej ilości może mieć wpływ na konstrukcję budynku, izolacyjność cieplną ścian zewnętrznych i estetykę budynku.

Budując domu z bali mokrych należy wziąć pod uwagę fakt, iż wszystkie elementy podlegające osiadaniu, głównie ściany zewnętrzne wraz z konstrukcją dachu, nie powinny być trwale połączone z elementami budynku, które nie podlegają osiadaniu.

Jednym z takich elementów jest komin, który stojąc na fundamencie nie osiada, przy czym konstrukcja dachu oparta na ścianach zewnętrznych podlegać będzie osiadaniu. Zatem komin w żaden sposób nie może być trwale połączony z elementami konstrukcji dachu, jego pokryciem czy też obróbkami blacharskimi. Dla zapewnienia szczelności obróbek blacharskich wokół komina, wykonuje się dwie niezależne obróbki. Pierwsza, wykonana w sposób tradycyjny na połaci dachu okala komin i jest na tyle wysoka, że uwzględnia całkowite osiadanie budynku. Obróbka ta nie jest na stałe połączona z kominem. Druga obróbka wykonana powyżej pierwszej jest na stałe połączona z kominem i nachodzi na pierwszą, nie będąc z nią na stałe połączona. W ten sposób obróbka górna zapewnia szczelność obróbki dolnej na połączeniu komina z połacią dachu.

Nieco inne rozwiązania stosuje się przy otworach okiennych i drzwiowych. Jednym z nich jest mocowanie okien i drzwi się w specjalnie przygotowanych ramach ościeżnicowych, wpuszczonych swobodnie w grubość ściany z bali, z tym, że ramy te nie są mocowane do ściany na stałe, a pozwalają na swobodne osiadanie budynku. Nad otworami pozostawia się przestrzeń dla osiadania ścian. Przestrzeń ta maskowana może być drewnianymi listwami maskującymi lub obróbkami blacharskimi. Elementy te mogą być przymocowane do bala lub do ościeżnicy okiennej lub drzwiowej, ale nigdy do obu, co mogłoby graniczyć swobodne osiadanie budynku, a w konsekwencji doprowadzić do zniszczenia okien czy drzwi.

 BW_1      BW_3

Przestrzeń nad otworem okiennym pozwalająca na osiadanie budynku

Płyty gipsowo-kartonowe najlepiej mocować po okresie całkowitego zakończenia okresu osiadania budynku, który jak się przyjmuje może trwać nawet do pięciu lat. Jeżeli jednak płyty mają być układane zaraz po postawieniu budynku, należy zastosować ruszt pozwalający na swobodne osiadanie budynku. Taki ruszt musi posiadać wzdłużne otwory o długości co najmniej przewidywanego osiadania budynku, w których śruba wkręcona w bala, będzie mogła swobodnie przesuwać się w otworze. By uniknąć efektów ewentualnego skrzypienia, co jest wynikiem ocierania się o siebie dwóch elementów drewnianych, zaleca się ruszt po stronie ściany pokryć miękkim materiałem, np. filcem. Na podobnej zasadzie montuje się szkieletowe ścianki działowe łączone ze ścianami z bali.

 s17 (2)

Konstrukcja umożliwiająca osiadanie budynku, np. dla montażu płyt g/k bez dodatkowej warstwy izolacji cieplnej

 B1A_1

Konstrukcja ścianki wewnętrznej umożliwiająca osiadanie ściany zewnętrznej

Montując płyty gipsowo-kartonowe z dodatkową warstwą izolacji cieplnej, należy wykonać dodatkową ściankę kolankową mocowaną do ściany z bali w sposób umożliwiający osiadanie budynku.

 B2A

Niezależna konstrukcja ścianki dociepleniowej od wewnątrz budynku

 S15 (2)

Niezależna konstrukcja systemu z zewnętrzną warstwą ocieplenia

Lista elementów budynku, które nie podlegają osiadaniu względem ścian wykonanych z bali „zielonych”, nie jest długa. Nie mniej każdy element należy sprawdzić, czy będzie czy nie będzie podlegał osiadaniu. Bezwzględnie należy pamiętać by zapewnić margines zapasu dla wszystkich instalacji – elektrycznej, wodnokanalizacyjnej – mających występować w budynku.

Wojciech Nitka, Centrum Budownictwa Drewnianego

Możesz również polubić…

4 komentarze

  1. Marek pisze:

    Mam pytanie odnośnie drewna klejonego. Czy dom z bali klejonych tak samo oddycha jak z pełnego krawędziaka (np. 250mm)? Jaki klej jest stosowany do klejenia desek w celu uzyskania krawędziaka? Jaki skład?

  2. Marek pisze:

    Jeszcze jedno, czy dom z krawędziaka jest zdrowy, panuje taki sam dobry mikroklimat co w naturalnym? I jak pielęgnować/impregnować krawędziaki, żeby drzewo nie utraciło swoich właściwości? Przecież nie pokryjego go lakierem który głęboko wnika i blokuje wszystkie pory bo drewno przestanie oddychać i dom już nie będzie zdrowy. Proszę mnie poprawić jeśli się mylę.

  3. Przymierzając się do budowy dobrze jest rozejrzeć się po podobnych domach i poznać wady i zalety, takich a nie innych rozwiązań. Dla nas szczególnie istotne jest to, aby domy były naturalne. Klejenia nie polecamy, ważniejsze jest dobrze przygotowane i ścięte o odpowiedniej porze drewno. Izolacje, które polecamy to włókna konopne lub wełnę drzewną.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

1 × 5 =