Domy z bali
Wydaje się nieodzownym wprowadzenie nazewnictwa, które w sposób oczywisty rozróżniałoby przedstawione powyżej dwa różne systemy wznoszenia budynków mieszkalnych.
W języku angielski rozróżnia się określenia „full logs” – stosowane dla bali grubych, nie wymagających dodatkowego ocieplenia i „insulated logs” – dla bali cienkich, wymagających montażu dodatkowej warstwy ocieplenia. Należy podkreślić, iż powyższe dotyczy budynków mieszkalnych budowanych „z bali” z warstwą izolacji. Nie dotyczy natomiast domków letniskowych, dla których przepisy prawa nie narzucają wymagań w zakresie wielkości współczynnika izolacyjności cieplnej.
– „dom z bali warstwowych” – dla bali wypełnionych materiałem innym niż drewno, np. izolacyjnym
– bal “prostokątny” zwykły lub ze ściętymi pod różnym kątem krawędziami zewnętrznymi,
Ściany z bali klejonych o grubości od 25 cm wzwyż nie powinny wymagać dodatkowej warstwy ocieplenie.
Bale izolowane to bale o grub. od 50 do 200 mm, które stosowane na ściany zewnętrzne budynków mieszkalnych, dla spełniają wymogów izolacyjności cieplnej ścian (U < 0,25 W/m2K), a zatem wymagają warstwy izolacji cieplnej. Bale izolowane mogą posiadać różne przekroje, jednak w większości zbliżone są do prostokąta.
Przykład ściany z bali pełnych toczonych, okrągłych
Przykład ściany z bali klejonych, z jedną stroną zaokrągloną a drugą prostą
Przykład ściany z bali izolowanych, z okładziną wewnętrzną z desek
Przykład ściany z bali warstwowych, z wypełnieniem pianką poliuretanową
W budowaniu domów z bali należy rozróżnić dwie technologie – budowanie z bali cienkich, które dla spełnienia wymagań stawianych izolacyjności ścian zewnętrznych, wymagają stosowania warstwy ocieplenia oraz – budowanie z bali pełnych o takiej grubości, które nie wymagają stosowania ocieplenia.
Przykłady rozwiązań ścian z bali z warstwą izolacji cieplnej
Przykłady ścian z bali pełnych
Temat osiadania budynków wznoszonych z bali mokrych w niewielkim stopniu przedstawiony jest w literaturze stąd wiele nieporozumień i rozczarowań przyszłych inwestorów, którzy decydując się na dom z bali, nie są zorientowani w temacie wynikającym z budowania domów z bali mokrych, tj. wysychania bali i osiadania budynku.
Budowanie z bali suchych nie stwarza większych komplikacji – drewno jest suche w związku z czym dom nie osiada, a bale nie pękają pod wpływem wysychania (drewno pęka pod wpływem skurczu spowodowanego wysychaniem). W drewnie suchym mogą się pojawić co najwyżej drobne pęknięcia, spowodowane zmianą wilgotności powietrza, ale nie będą one miały większego wpływu na konstrukcję budynku, jego izolacyjność czy estetykę.
Bal suchy nie zawsze oznacza suchy bal, bowiem bale mogą być sezonowane (dawnej górale sezonowali drewno min. 10 lat) lub suszone komorowo. Suszenie komorowe w znacznym stopniu przyspiesza proces wysychania drewna, a ponadto pozbawia je zarodników grzybów czy larwy owadów, które niestety mogą zachować się w drewnie sezonowanym, a w przyszłości zaszkodzić konstrukcji budynku.
Budowanie z bali mokrych stwarzać może wiele problemów nie tylko firmom wykonawczym, ale także przyszłym inwestorom. Głównym problemem jest wysychanie bali, powodujące kurczenie się bali, co w konsekwencji wpływa na osiadanie budynku. Przyjmuje się, że osiadanie budynku może wynosić do 6%, co daje około 16-18 cm na wysokości kondygnacji. Wysychanie bali powoduje także liczne pęknięcia, co przy większych pęknięciach i ich dużej ilości może mieć wpływ na konstrukcję budynku, izolacyjność cieplną ścian zewnętrznych i estetykę budynku.
Budując domu z bali mokrych należy wziąć pod uwagę fakt, iż wszystkie elementy podlegające osiadaniu, głównie ściany zewnętrzne wraz z konstrukcją dachu, nie powinny być trwale połączone z elementami budynku, które nie podlegają osiadaniu.
Jednym z takich elementów jest komin, który stojąc na fundamencie nie osiada, przy czym konstrukcja dachu oparta na ścianach zewnętrznych podlegać będzie osiadaniu. Zatem komin w żaden sposób nie może być trwale połączony z elementami konstrukcji dachu, jego pokryciem czy też obróbkami blacharskimi. Dla zapewnienia szczelności obróbek blacharskich wokół komina, wykonuje się dwie niezależne obróbki. Pierwsza, wykonana w sposób tradycyjny na połaci dachu okala komin i jest na tyle wysoka, że uwzględnia całkowite osiadanie budynku. Obróbka ta nie jest na stałe połączona z kominem. Druga obróbka wykonana powyżej pierwszej jest na stałe połączona z kominem i nachodzi na pierwszą, nie będąc z nią na stałe połączona. W ten sposób obróbka górna zapewnia szczelność obróbki dolnej na połączeniu komina z połacią dachu.
Nieco inne rozwiązania stosuje się przy otworach okiennych i drzwiowych. Jednym z nich jest mocowanie okien i drzwi się w specjalnie przygotowanych ramach ościeżnicowych, wpuszczonych swobodnie w grubość ściany z bali, z tym, że ramy te nie są mocowane do ściany na stałe, a pozwalają na swobodne osiadanie budynku. Nad otworami pozostawia się przestrzeń dla osiadania ścian. Przestrzeń ta maskowana może być drewnianymi listwami maskującymi lub obróbkami blacharskimi. Elementy te mogą być przymocowane do bala lub do ościeżnicy okiennej lub drzwiowej, ale nigdy do obu, co mogłoby graniczyć swobodne osiadanie budynku, a w konsekwencji doprowadzić do zniszczenia okien czy drzwi.
Przestrzeń nad otworem okiennym pozwalająca na osiadanie budynku
Płyty gipsowo-kartonowe najlepiej mocować po okresie całkowitego zakończenia okresu osiadania budynku, który jak się przyjmuje może trwać nawet do pięciu lat. Jeżeli jednak płyty mają być układane zaraz po postawieniu budynku, należy zastosować ruszt pozwalający na swobodne osiadanie budynku. Taki ruszt musi posiadać wzdłużne otwory o długości co najmniej przewidywanego osiadania budynku, w których śruba wkręcona w bala, będzie mogła swobodnie przesuwać się w otworze. By uniknąć efektów ewentualnego skrzypienia, co jest wynikiem ocierania się o siebie dwóch elementów drewnianych, zaleca się ruszt po stronie ściany pokryć miękkim materiałem, np. filcem. Na podobnej zasadzie montuje się szkieletowe ścianki działowe łączone ze ścianami z bali.
Konstrukcja umożliwiająca osiadanie budynku, np. dla montażu płyt g/k bez dodatkowej warstwy izolacji cieplnej
Konstrukcja ścianki wewnętrznej umożliwiająca osiadanie ściany zewnętrznej
Montując płyty gipsowo-kartonowe z dodatkową warstwą izolacji cieplnej, należy wykonać dodatkową ściankę kolankową mocowaną do ściany z bali w sposób umożliwiający osiadanie budynku.
Niezależna konstrukcja ścianki dociepleniowej od wewnątrz budynku
Niezależna konstrukcja systemu z zewnętrzną warstwą ocieplenia
Lista elementów budynku, które nie podlegają osiadaniu względem ścian wykonanych z bali „zielonych”, nie jest długa. Nie mniej każdy element należy sprawdzić, czy będzie czy nie będzie podlegał osiadaniu. Bezwzględnie należy pamiętać by zapewnić margines zapasu dla wszystkich instalacji – elektrycznej, wodnokanalizacyjnej – mających występować w budynku.
Wojciech Nitka, Centrum Budownictwa Drewnianego
Mam pytanie odnośnie drewna klejonego. Czy dom z bali klejonych tak samo oddycha jak z pełnego krawędziaka (np. 250mm)? Jaki klej jest stosowany do klejenia desek w celu uzyskania krawędziaka? Jaki skład?
Na temat fińskich klei do klejenia bali, w tym i ich składu, można poczytać – http://www.kiilto.pl/2437?product_group=55273&sub_group=25003
Zobacz też – http://www.cdw.net.pl/systemy-klejowe/93
Ale różne firmy stosują różne kleje. Warto zatem zapytać konkretnego wykonawcę, jakie kleje stosuje.
Oczywiście, kleje ograniczają tzw. oddychanie drewna i migrację wilgoci czy przepływ ciepła.
Jeszcze jedno, czy dom z krawędziaka jest zdrowy, panuje taki sam dobry mikroklimat co w naturalnym? I jak pielęgnować/impregnować krawędziaki, żeby drzewo nie utraciło swoich właściwości? Przecież nie pokryjego go lakierem który głęboko wnika i blokuje wszystkie pory bo drewno przestanie oddychać i dom już nie będzie zdrowy. Proszę mnie poprawić jeśli się mylę.
Przymierzając się do budowy dobrze jest rozejrzeć się po podobnych domach i poznać wady i zalety, takich a nie innych rozwiązań. Dla nas szczególnie istotne jest to, aby domy były naturalne. Klejenia nie polecamy, ważniejsze jest dobrze przygotowane i ścięte o odpowiedniej porze drewno. Izolacje, które polecamy to włókna konopne lub wełnę drzewną.